bok: Plan D av Simon Urban

Den tyske forfattaren Simon Urban har laga ei bok kor det står 

"Se for deg en verden hvor berlinmuren aldri fallt" 

på omslaget og kor ein detektiv må finne ut av eit mysterium som kan avgjere DDRs framtid. Setningar som

"Enorm kraft, litterær fantasi og en kreativitet som vil fengsle og fascinere alle lesere." (Die Zeit)

og

"En av de mest tyske debueter på lenge." (Westdeutsche Allgemeine Zeitung)

prydar bakside på Pland D. Urban har flust med litterær fantasi. Å i det heile teke lage ein kontrafaktisk roman krevjer mykje fantasi, men òg mykje research og informasjon som vil gjere boka meir truverdig. Urban meistrer begge deler. Detektiv Martin Alfons Wegener er i Plan D på leit etter sanninga rundt døden til eit udentifisert lik i Aust-Berlin. Det har ein tydeleg samanheng med gass- og energiforhandlingane med Vest-Tyskland, og han må finne sanninga for at DDR skal bestå. Det konstruerte DDR-samfunnet som Urban har laga er eit meir utvikla samfunn enn det det er i historisk samanheng. DDR i Plan D er eit DDR i 2011 som har blitt til etter Gjenopplivingen. Boka går mykje ut på at DDR og BRD gjennforeina i 11989, men at DDR så vart "gjennoppliva" fordi Krenz, statsoverhovudet i DDR 2011 såg at det ikkje gjekk.

Hovudpersonen, førstebetjent Wegener, er ein mann det er vanskleg å forstå seg på. Han blir jaga av sine eigne fantasiar og demonar - på ein vell humoristisk måte med Josef Früchtl som alltid tilstadeverande i hovudet på han - og er sterkt kritisk til både seg sjølv, andre og staten. Skråblikket han har på DDR er interessant, og ein kan på mange måtar seie at han er kritisk til sosialismen og DDR. På andre sida er det dei han tener og jobbar for. Som detektiv er han midt mellom fritt vilt og STASI.. Han kan bestille overvakingar, han har rett til innsyn i løyndomsfulle dokument av grad 3 og kan på mange måtar kome seg lengre opp i systemet enn vanlege arbeidarar. På andre sida kan det koste med feil, og det er meir vanskeleg å gå sine eigne vegar enn det det vil vere for detektivar i andre bøker. Wegener sørger i store delar av boka over tapet av kjærasten Karolina - eit tap han aldri kjem over - og har til tider tankar som får lesaren til å føle at dei les ei såkalla "Guilty-Pleasure"-bok. Han drikk mykje, når han først drikk, og elles viser han til tider god sans for humor som får lesaren til å le høgt.

"Nå er jeg målløs."
"Det var dumt, nå som du har fått ny telefon."

Dette er berre eit døme (Wegener sa sjølvsagt det siste), og det er fleire som eg ikkje trenger å nemne, men som det går an å oppleve sjølv ved å lese boka. Elles er boka litt rotete, synes eg. Du får ikkje skikkeleg tak på kriminalgåta og bevisa som kjem fram. I tillegg kan visse tankar og ressoneringar frå Wegeners side vere litt vel vanskelege å lese. Nokre refleksjonar blir i overkant pakka inn, medan andre er slike som lesaren lett kan kjenne seg igjen i. Noko anna er at boka er litt lite oversiktleg. Du forstår ikkje alltid kor dei reiser, og namn på karakterar går lett i gløymeboka, fordi det går lang tid mellom møta og lang tid mellom gongene karakterane blir nemnt. Det kan til tider vere litt irriterande. På plussida ligg den delen av språket som ikkje så godt pakka inn. Den forståelege delen er brilliant, og her ser lesaren tydeleg at Urban har eit stort talent. Gjenforteljingane av dialogane er fantastiske. Skildringane av dei menneska som er mest vesentlege gir eit godt inntrykk, og ein kan kjenne igjen typane. Boka er delt opp i passe store kapittel, og det er fleire kapittel for kvar dag etterforskinga pågår. Boka er skriven i tredje person, og først då eg merka dette vart eg skikkeleg skuffa. Eg tenkte: "Å nei, ikkje ein til autoral synsvinkel", mens synsvinkelen var ikkje autoral. Det var Wegener som fortalde, og mykje kom òg fram gjennom dialogane.

DDR 2011 blir framtilt som eit høgteknologisk land. Dei har ein type telefonar som blir kalla Minsk, og dei har òg fått eit nytt bilmerke. Dei fleste som kan litt om DDR veit at Trabi var ein type bil dei køyrte rundt i. Den gjekk veldig seint. Mange kjøpte seg Trabi til konfirmasjonen og fekk han då dei vart tretti, med mindre dei fekk seg ein høgt profilert jobb. Det er òg ein vits som seier at du doblar verdien på ein Trabi ved å fylle på tanken. Uansett, det nye bilmerke er Phobos. All den nye teknologien skal tydelegvis ligge framfor vesten og deira teknologi, og DDR har på det område ei god utvikling. Du kan òg sjå paralellar til Vest-Berlin. De har sikkert høyrt om KaDeWe (Kaufhaus des West). I boka har dei i Aust-Berlin fått seg sitt eige kjøpesenter, KaDeO (Kaufhaus des Ost). Synes den parallelen er litt morosam på den måten at du tek poenget utan å bli grundig forklart kva det dreier seg om.

Boka kjem med eit blikk på sosialismen som eg liker veldig godt. Som dei fleste veit funkar ikkje sosialismen som ideologi veldig godt i praksis. Dei tre mest kjente sosialistregima (kommunistar) i dag er Kina, Cuba og Nord-Korea. Alle veit at verken Kina eller Nord-Korea er veldig demokratiske. Cuba har nesten fått det til, men det går ikkje i praksis. Ideen bak sosialismen er noko dei fleste er einige i. Likestilling. Alle er like mykje verdt og ingen skal stå over andre. Sosialisme i rein form finst ikkje, på grunn av egoismen vår. Utdannar me oss til lege vil me ha meir løn enn ei vaksekone på sjukehuset, og det er heilt totalt mennskeleg og sjølvsagt riktig. Boka seier at sosialismen er akkurat som ein type jenter (hugser ikkje kva jenter det var snakk om, men trur det var nokon i underhaldningsbransjen), fordi akkurat som  denne typen jenter er sosialismen fin så lenge du ser han på avstand. Draumar er trass i alt betre enn røynda.

Nei, no får eg kanskje oppsummere. Det har nok allereie blitt leie av dette evig lange innlegget om Trabiar, sosialismen og boka. For å klonkludere vil eg seie at Plan D er ei sjeldan bok. Fantasien er der, ideen er der, men ho blir veldig svekka av det rotet lesaren av og til kan føle på. Den er òg veldig omfattande til tider. Det kan bli lenge å lese hundre sider om dagen, og av og til må du nesten lese i snegletempo for å få med deg alt. I tillegg, for alle feministar: Ingen kvinnelege superheroes i denne boka. Den er på eit vis veldig manssjåvinistisk! 

bok: kabalmysteriet av Jostein Gaarder

Nå er eg ferdig med boka om Hans Thomas og faren på ferie, bakarane i Dorf, mora i Athen og Jokaren. Eg har lese den første boka av Jostein Gaarder utanom julemysteriet nå, og eg det gav i alle fall meirsmak. Fantasien til Gaarder må vere enorm, og eg elsker det. Bøkene hans er noko ekstraordinært.

Hans Thomas har levd åtte år aleine saman med faren, for mora er fanga i moteeventyret i Athen, og dei har ikkje høyrt i frå henne på mange år. Litt sprø og naive som dei er, reiser dei nedover Europa for å finne mora i Athen og få henne tilbake. Det blir lagt inn stadige røykepausar, der faren til Hans Thomas røykjer og filosoferer. Er det noko eg er einig med Hans Thomas i, er det det at faren burde fått statsstøtte som filosof. Alle dei setningane om menneska, skjebnen og livet vårt på jorda er noko som får lesaren til å tenke.

På veg nedover Europa treffer faren og Hans Thomas mange mennske, blant anna ein dverg på ein bensinstasjon og ein bakar i Dorf. Dvergen på besinstasjonen i Sveits sender ei lupe med Hans Thomas, som han eigentlig ikkje forstår kvifor han har fått, før han kjem til landsbyen Dorf og bakaren i byen, Ludvig. Bolleboka han får av bakaren rommar meir enn bare ei historie, den rommar òg livshistoria til Hans Thomas og grunnen til at mora reiste til Athen.

Avsnitta i bolleboka er Hans Thomas' løyndom. Han les i boka så ofte han kan, og det er ikkje til å komme vekk i frå at både han og lesaren blir fascinert! Det var heilt genialt å legge den boka inn i fortehlinga, med all fantasien og alle historiane, spesielt om Jokaren.

Boka er svært bra skriven, og dei gramatiske feila er få. Byrjinga gjekk kanskje litt vel raskt for meg, då dei reiste gjennom Danmark og Tyskland, med det har vel sine grunnar, fordi det skjedde ikkje stort i dei landa heller. Faren er ein utmerka filosof spør du meg, og hans taknar er veldig inspirerande og flotte. Dei er meir enn vanlige tankar i ei bok. I tillegg kjem det fram mange flotte setningar i bolleboka.

Akkurat som i julemysteriet er titlane på kapitla eit utdrag frå teksten. Eg elsker det, og grunnen er at kvart år så byrjar adventstida mi med eit slikt kapittel. Eg trur den første setninga i julemysteriet er noko slikt som: "Tenk hvis viserne ble leie av å gå samme veien hele tida og plutselig bestemte seg for å gå andre veien" I tillegg er det setningar som "akkkurat som å løpe raskt ned en rulletrapp" eller "tider skal komme, tider skal henrulle, slekt skal følge slekters gang." Det er jul. Uansett, det at denne boka òg hadde titlar som dette på kapitla gjor den litt meir magisk, og det er veldig pirrande å lese titlane på kapitla.

Det var mykje å fordøye i boka, og kor lang tid du brukar er nok litt alt etter kor lenge du dvelar ved setninga, kor god tid du har og korleis du les boka. Eg bruke over ei veke, men bokstavane er veldig store, så det skulle gå på eit par dagar for den som har tid og orkar å ta så mykje innover seg på ein gong.

Dette vart ein litt rar omtale, og kanskje ikkje den beste eg har skrive, men det er vanskelig når boka er såpass gammal å skrive ein vanlig omtale...

Bok: brød på vannet av Anne de Graaf

Hanna Müller er tysk, men oppvokst og bosatt i Polen. Hun og familien balanserer med stor risiko mellom å arbeide for nazistene og hjelpe sine polske naboer

Den unge, polske ingeniøren Tadeusz Piekarz er tvunget av tyskerne til å arbeide i firmaet til Hannas far. Da skjer det: I tyskeokkuperte Krakow blir Hanna og Tadeusz overrasket av kjærligheten. 

Den amerikanske spionen Jacek Duch befinner seg også i Polen. Han er en ensom ulv som virker i det skjulte. Under krigen har han overlevd ved å spille på mange strenger, som de vakre kvinnene han møter. Fortsat lojal mot sine amerikanske oppdragsgivere har han også knyttet seg til sine polske kamerater. 

 Så snur krigen. Sovjetiske soldater rykker brutalt fram og jager tyskerne vestover. For ikke å bli drept er Hanna og moren nødt til å flykte. Tilbake står Tadeusz og må møte sovjeterne sammen med sin lemlestede svigerfar, som nå er stemplet som nazikollaboratør. 

Styrt av hendelser de selv ikke kan kontrollere, kjemper Hanna og Tadeusz for å overleve. Mot alle ods mot seg prøver de også å finne tilbake til hverandre.

Dette er ein god om ikkje veldig fengande historisk roman.  Eg syntes sjølv boka var heilt grei, men eg har ikkje noko lyst til å lese oppfølgarane til boka. Det er ikkje den beste historiske romanen du kan oppdrive, og sjølv må eg seie eg vart litt skuffa.

Boka går rett inn i handlinga der Hanna og mora, Helena tek farvel med Tadeusz før toget går. Det er både litt trist, men òg veldig fin byrjing på boka. Hanna verkar i byrjinga som ei sterk og sjølvstendig jente gift i ein aldar av tjue år. Det er ei du med ein gong får medkjensle for og som du kan like.
Tadeusz òg er ein slik person som du liker. Me følger begge desse sine liv i frå dei sa ha det og vidare inn i kva som skjer. Dette er den eine sida i boka.

Den andre sida er Jacek Duch, spionen si side, som me òg får god kjennskap til. Han er ikkje ein person eg likte så godt, og eg syntes han gjekk mot ein sånn person som er uovervinnelig, og eigentlig litt for lite truverdig. I tillegg synes eg det er tragisk at han bare reiser i frå ei gravid kone i USA for å vere spion i Polen. Likevel løfta han bok litt med det han foretok seg, men eg syntes at hans vegar budre kryssast med ein av dei andre to sine i slutten, for eg forstår ikkje heilt poenget med at han skulle vere med, men det var kanskje for det ekstra løftet han gav boka.

Når det er sagt, var boka bra skriven, men ikkje akkurat av den VELDIG fengande typen, og eg trur ikkje eg kjem til å lese dei neste bøkene skrive av Anne de Graaf.