Bok: Skygge over London av C. J. Sansom

"Sansoms mesterlige karakterskildringer gjør mer enn bare å drive historien framover, de gir substans og liv til den tiden som manes frem."

Dette skreiv The Sunday Times 20. oktober i fjor om boka. No har eg òg fått lese henne, og eg er heilt einig i at karakterakildringane er noko av det betre i boka. Sjølv om det ikkje står mykje om kven boka handlar om, men meir kva boka handlar om, på baksida, er det nokre veldig spennande karakterar med. Det einaste eg visste om boka før eg byrja på henne, var at dette skulle vere ei kontrafaktisk bok frå 1952, som tok for seg scenarioet at England var sterkt påverka av Tyskland, fordi dei hadde inngått ein fredsavtale i 1940. Rett og slett eit veldig lite bra scenario. Forlaget har greidd å få det betre fram enn meg.

"The Great Smog" ligger over London, en ugjennomtrengelig kvelende tåke som omslutter byen, og under det hele omskrives historien totalt...
1952: Tolv år har gått siden Churchill tapte mot den ettergivende politiske fløyen og England overga seg til Nazi-Tyskland etter slaget ved Dunkirk. Mens den lange og tværende krigen mot Russland går sin gang i øst, er det britiske folk underlagt et mørkt og autoritært regim: Presse, radio og TV er gjennomkontrollert, gatene er under konstant overvåking av brutale hjelpestyrker fra politiet, og de britiske jødene er under et vervarende press.
Ryktene går om de forferdeligste ting som finner sted i kjelleren til den tyske ambassaden ved senantsbygningen. Men motstanden øker. Winston Churchills motstandsorganisasjon representerer en økende bekymring for myndighetene. Og på et mentalsykehus i Birmingham sitter en innesperret vitenskapsmann, Frank Muncaster bærende på en hemmelighet som trolig vil forrykke verdensbalansen for alltid. 

Forlaget Press 

Det er ein av karakterane som er nemnt i baksideteksten, og det er Frank Muncaster. Likevel er det ikkje berre han som er viktig i boka, sjølv om handlinga dreier seg om å få han så langt bort frå tyskarane som mogleg. David Fitzgerald, gift med Sarah og far til ein død to år gammal son, Charlie, blir i 1950, rett etter Charlies død, verva til motstandsrørsla i England. Dette skjer i kapitlet etter lesaren har lese om korleis England bestemte seg for å inngå fred med Tyskland. Sir Winston Churchill og Lord Halifax er to steile frontar, og det er allment kjemt at Neville Charmberlain, statsminister i 1939, då krigen braut ut, gjerne ville ha fred med Tyskland. Heldigvis vart det Churchill, og Skygge over London teiknar eit bilete av korleis verda hadde sett ut i tiåret etter 1940 om det ikkje var Churchill som vart statsminister. Det er difor det er nødvendig med ei mostandsrørsle i boka, og i 1950 blir dei tipsa om David Fitzgerald av venen hans, Geoff Drax. David er eigentleg statstenestemann tilsett i Dominionsdepartementet, og no får han ei nøkkelrolle i spioneringa på tyskarane.

Han får bedskjed av leiaren for deira celle i motstandsrørsla, Jackson, om å gjere seg til vens med Carol Bennet, kontordama der David jobbar, for å få nøkkelen til arkivet med hemmelege dokument. Samstundes byrjar Sarah si kone og lure på om David har eit forhold på si. Etter at sonen døydde har dei byrja å gli meir og meir frå kvarandre. Er Carol Bennet ein verkeleg trussel? Når historia byrjar skikkeleg, hausten 1952, er det òg noko anna som skjer. Mora til vitenskapsmannen Frank Muncaster og han får besøk av broren sin. Under eit besøk til Muncaster bustad i Birmingham ein kveld, når broren Edgar er full, skjer det som ikkje skal skje.

Edgar ble rød i ansiktet. Han spisset munnen, så lente han seg frem. "Vet du hva jeg driver med, hva jobben min går ut på?"
"Nei, Edgar - jeg tror kanskje det er best dy går. Det finnes ikke noe å drikke her..."
Edgar reiste seg lett svaiende, med et truende uttrykk nå. Frank reiste seg også. Han var plutselig redd. Edgar krysset det støvete teppet og kom tett opptil ham og sa med alkoholdunstende pust, rett i ansiktet på Frank: "Jeg skal for f*** fortelle deg hva jeg driver med."
Og så fortalte Edgar, han fortalte hva jobben hans gikk ut på, vitenskapsmenn imellom, og hvordan de hadde klart å få det til. Det ga mening, en helt uhyrlig mening. "Vi knekte koden, det skal jeg love deg," knurret han, med beruset tilfredshet i stemmen.

Skygge over London av C. J. Sansom, side 84

 Kva var løyndommen til Edgar. Eg vil langt i frå avsløre det i omtalen, og de lurer på kva som kanskje skjedde som ikkje skulle skje. Det kjem no.

"Du må dra hjem. Du må ikke si dette til noen andre. Hvis noen får vite hva du har fortalt meg..."
"Ja vel, da!" Edgar så engstelig ut nå. "Ja vel - glem at jeg sa det."
"Glemme!" Frank nesten bjeffet. "Hvordan - kan - jeg - glemme - noe  - slikt?"
"Slutt å skrike sånn, for svarte helvete!" Edgar var blitt hummerrød i ansiktet og svettet." Han stirret på broren i noen lange sekunder. Så sa han lavt, like mye til seg selv som til Frank: "Selv om du skulle si det til noen, ville du ikke bli trodd. De ville tro du var spenna gæren. Det tror de vel antagelig fra før. Se på deg selv, din glisend, lille krøpling..."
Og så, for andre gangen i sitt liv, mistet Frank kontrollen. Han fløy på broren, med armer og bein. Edgar var mye større enn Frank, men han var full, og han rygget unna med løftede armer i et ubehjelpelig forsøk på å verge seg. Frank gikk på, han slo og lo, og Edgar snublet og falt bakover, mot vinduet, som ga etter, og han falt gjennom det i en sprut av glass mens armene gikk som vindmøller, og med et vilt rop forsvant han ut av syne. 
(...)
Han løp fortsatt blødene rundt i leiligheten og knuste møbler, da politiet kom"

Eg veit ikkje om dette hjelper som søskenterapi akkurat. Frank blir etter denne situasjonen sendt til eit mentalsjukehus i Birmingham, og medan han er der planlegg både tyskarane og motstandsrørsla å få tak i han, for å kunne få ut av han løyndommen, og for at den andre parten ikkje skal få tak i han. Dette er plottet. På eine sida har ein David Fitzgerald, Geoff Drax, Jackson og Natalia, som jobber for å få ut Frank. På andre sida har ein Günther, Gessler og Symer, som gjerne vil ha tak i han, for å få vite løyndommen. I midten av alt er Sarah Fitzgerald, som òg får oppleve nok av regimet. Ho er pasifist, og liker korkje regimet eller motstandsrørsla eller politiet. Ho liker ingen som tyr til vald, og synes ingenting om krigføring i det heile.

Styrken til Sansom er karakterane. Han set liva deira i perspektiv, og lager karakterar som er truverdige og gjenkjennelege. Til dømes kjenner eg meg igjen i Sarah. Eg skal komme tilbake til det seinare i omtalen, men eg syntes det var godt å ha ein karakter som eg kunne identifisere meg med. Dei er òg veldig ulike frå kvarandre, og han får fram både kontrastar og likskap mellom dei. Det er mange namn å halde styr på, men likevel er det berre ein liten del av dei sin får nært kjennskap til. Mykje av kjenneskapen til karakterane kjem gjennom dialogar, noko eg alltid synes er positivt, fordi det gjer at forfattaren ikkje trenger å skrive alt rett fram, noko som heller ikkje er særleg bra i ei bok. Han har òg gitt karakterane sorger, gleder og gode relasjonar, og han får oss til å føle med dei. Til dømes dette med Sarah og David som mista ein to år gammal gut. Günter, som er hovudmostandar i boka, har òg fmailie som ha bryr seg om, og ein får kjenne litt på det at dette er ikkje stereotypiar. Det er vanlege menneske, men likevel er nokre av dei så umenneskelege. Som til dømes Günther.

Eg har ofte tenkt på kva eg hadde gjort om eg hadde budd i Tyskland eller Noreg under andre verdskrig. Det var vanskelege tider, og slik som i Noreg hadde ein jo NS og mostandsrørsla. Det var menneske som var klare for å ofre livet for saka dei trudde på. Eg har ei aning om at hadde eg vore same person som i dag hadde eg gjort det som var tryggast. Eg trur eg hadde prøvd så godt som mogleg å skjule dei politiske standspunkta mine, prøvd å leve eit så trygt liv som mogleg og korkje vore medlem i NS eller motstandsrørsla. Det er her det med Sarah kjem inn. Sarah er pasifist, liker ikkje vald og har eit ønske om å leve eit trygt og godt liv saman med David. Eg ville ha gjort alt for å halde meg inne med alle. Likevel er eg imponert over motstandsrørsla. Dette var menneske som gjorde alt for det dei trudde på. Dei ofra livet sitt. Slik som i boka, når dei går rundt med dødelege piller i lomma, rett og slett fordi det var tryggare å dø enn å røpe løyndommar for politiet. Eg trur ikkje eg hadde hatt mot nok til å vere ein av dei, og eg hadde blitt sånn passe irritert, om eg fann ut at nokon haldt meg for narr og var med i noko farleg. Lukke auga hadde nok vore mitt val, dessverre.

Det er ikkje berre sterke sider ved boka. Sjølv om ein forstår tematikken raskt, og forstår "ka det går i", er det akkurat som om det sniglar seg avgarde dei første sidene, og forfattaren har ein haltande start. Det er akkurat som om han har tenkt at "innleiinga er ikkje så nøye, berre midtdelen blir bra", men det er no slik at det er byrjinga av ei bok som er avgjerande for om lesaren vil halde fram. Hadde ikkje eg vore veldig spent på denne boka hadde eg lagt henne frå meg først som sist og heller byrja på Tana Frenchs bok, som eg har liggjande. Likevel bestemte eg meg for å halde fram. Det er fleire moment som gjer at boka ikkje har ein god start. Blant anna er det ikkje veldig gode skildringar av hendingane, stadane og utruleg nok karakterane. Eg synes at byrjinga blir ganske dårleg, når det forfattaren seinare er flinkast på, nesten feiler i starten av boka. Han kunne med fordel ha kutta ned litt på dei 664 sidene med forteljing. I tillegg har han gløymt heile "Show - don't tell"- prinsippet, og går heller for "Tell - don't show", som ikkje er bra.

Noko anna eg irriterer meg over er slike skrivefeil frå forlaget si side, der det kjem ord inn i teksten som ikkje skal vere der, eller som står tidlegare i setninga, eller at orda er skrive feil. Til gjengjeld var det alltid korrekte namn, nokos om av og til elles er forvirrande, når forlaga blandar saman namna til karakterane. Den norske omsetjinga var bra, men kanskje litt for fyldig. Med det meiner eg at det  kunne ha vore kutta ord utan at setningane hadde skifta meining. Det som irriterer meg mest er ordet "så". Norsklæraren min i niande og tiande, sa til oss at "så" er ikkje eit nødvendig ord i setningar som til dømes: "Då eg kom heim, så laga eg middag." Ein kan med fordel skrive: "Då eg kom heim, laga eg middag." Det er noko eg alltid prøver å sjå over, når eg har skrive ein tekst, fordi orda er ikkje nødvendig, og språket blir i tillegg betre. Den som har omsett boka til norsk, kunne hatt godt av å lære seg dette, i tillegg til mange andre ord som er med, utan at det gir noko vidare meining for setninga.

Plottet er godt konstruert, når først boka kjem i gang. Dei må få Frank Muncaster bort frå Storbritannia og nazistane. I likskap med Vinter i Madrid av C. J. Sansom er Skygge over London ein spionthriller, kor spionen kanskje ikkje alltid lukkes heilt. Eg trur st Sansom har litt meir fantasi enn som så, og kunne eigentleg ha tenkt meg bøker av han utan spionar, krig og kjærleik. Det er alt for mykje likt, og eg følte eg kjente igjen plottet frå Vinter i Madrid. Det var heldigvis ikkje like likt som det Øya, Hjemkomsten og Tråden av Hislop er, for hennar bøker er korkje god litteratur eller spesielt ulike og fantasifulle. Den første var god og original, den andre var ein bleik blåkopi og den tredje var tragisk. Det er det eg har kome fram til i ettertid, sjølv om omtalane mine då var meir positive. Heldigvis har han unngått dette og fått inn såpass mykje nytt at det blir spennande. Borgerkrigen var noko som faktisk skjedde, medan hendingane i denne boka aldri har skjedd, sjølv om det var ein viss fare. Dette er ei fantasiverd bassert på noko som kunne ha skjedd, altså er denne boka ein kontrafaktisk historisk roman, medan den andre berre er ein historisk roman. Likevel, fleire forfattarar burde lære av Gilllian Flynn, som alltid har fullstendig nye og originale plott i bøkene.

Noko av det interessante med Sansoms bøker er motsetnignane mellom dei ulike ideologiane. Til dømes kommunisme og fascisme. Det er berre ein kommunist i denne boka, men fleire nazistar og fascistar enn godt er, og i tillegg er det mange som har ein veldig nasjonalistisk ideologi. Sansom fortel i eit etterord i litt om seg sjølv og sin politiske ståstad.

"Da jeg ble mer politisk bevisst på begynnelsen av 1970-tallet, og til mine foreldres morskap og forundring vende meg bort fra deres konservative ståsted og i stedet omfavnet de venstreorienterte synspunktene jeg har beholdt siden, oppdaget hegat det i mine nye sirkler eksisterte et helt annet bilde av Churchill. Mange mente han var en krigshisser, en fanatisk imperialist, som motsatte seg enhver tilnærming til uavhengighet for India, en glødende antisosialist, mannen som brukte storslegga mot arbeiderne under generalstreiken i 1926, og mannen som sendte militære tropper mot gruvearbeiderne i Tonypandy i 1919.
(...)
Jeg har alltid vært fascinert av alternativ historieskriving, hvordan en verden ville ha sett ut om én avgjørende hendelse hadde tatt en annen vending. Og noen ganger, som i mai 1940, kunne virkelig verdenshistorien brått gått i en annen retning. Historien som her fortelles, om det som fulgte etter at Churchill ikke ble statsminister, er selvfølgelig bare én alternativ fortelling, den er ikke den definitive fortellingen, for noe slikt finnes ikke."

 Venstreorientert politikk er ein jo vane med i Noreg, om ikkje akkurat kommunistik (veldig langt i frå), så heller moderat sosialdemokratisk. Eg likte mykje av det han skreiv i slutten, men etterkvart vart det så detaljert at eg måtte avslutte. Han er ein veldig smart mann, noko som kjem i fram i den siste delen av boka, kor han fortel om kva som kunne ha skjedd, og kva som skjedde. Noreg er ein del nemnt i boka, og David Fitzgerald tenestegjorde i Noreg, så eg syntes det var litt gøy at forfattaren hadde teke med Noreg så mykje. Det må òg nemnast at den norske utgåva er tilegna minnet om alle ofra frå 22. juli 2011. Syntes det var veldig fint. Omslaget synes eg er veldig skildrande. Ja, det er veldig grått, men det var ei grå verd som vart skildra. På innsida av permane er det eit kart over Europa under tyskarane framme, og eit kart over verda under tyskarane bak. På grunn avdette var det lett å følgje med i geografien. Likevel, starten svekka boka veldig, og ho kunne med fordel ha vore kortare. I tillegg syntes eg at heile spenninga rundt løyndommen til Frank Muncaster ikkje var bygga opp nok, og den vart avslørt på litt feil tidspunkt i boka. Synsvinkelen i boka er autoral, noko eg syntes passa veldig godt til plottet, tematikken og resten av oppbygginga av boka.

"The Great Smog" som er nemnt i baksideteksten kan de lese om her, og den er ein avgjerande faktor i forteljinga. Her kan de lese om kontrafaktisk historie, noko eg forresten synes er veldig interessant. For å vite meir om forfattaren kan de gå inn på Forlaget Press sine nettsider, og her er Sansoms nettsider. Her er min omtale av Vinter i Madrid, som vart utgjeven i Noreg i 2008. Sansom har òg gitt ut fem bøker om Matthew Shardlake, som er ein krimserie frå 1500-talets England under Henrik VIII. Mi utgåve av Skygge over London er kjøpt. 

Bok: The Mermaids Singing av Val McDermid (Tony Hill and Carol Jordan #1)

Val McDermid er ein sensasjon som etter mi meining det er alt for få norske lesarar som har oppdaga. Ho er ei imponerande dame med ein skarp penn, og ikkje berre var The Vanishing Point ei fantastisk bok, velskriven med gode kakraterar og eit utspekulert plott. Det var òg The Mermaids Singing. Slik det ser ut, når eg ser på Wikipedia har ho skrive tre kriminalseriar om ein annan, og slik det ser ut var The Mermaids Singing den første boka i den tredje serien ho hadde byrja på. Den første var altså om Lindsay Gordon-serien som vart byrja på i 1987 og avslutta i 2003, den andre om Kate Branigan som vart byrja på i 1992 og avslutta i 1998 og den tredje om Tony Hill og Carol Jordan vart byrja på i 1995 og avslutta i 2011, så ho har hatt nok å henge fingrane i, og i tillegg har ho gitt i fleire enkeltståande bøker i mellomtida. Jojo, minner litt om Lahlum, sett frå eit norsk perspektiv.

The Mermaids Singing er altså første boka i serien om Tony Hill og Carol Jordan. Tony Hill er ein psykolog som jobbar spesielt med å kartlegge adferda til kriminelle, i denne boka ein seriemordar. Carol Jordan er ein etterforskar som tek seg av den praktiske delen med å finne ut kven det er. Nei, Hill finn ikkje nøyaktig kven, men greier i det minste å minske utvalet av mistenkte ved å kartlegge personen på andre måtar. Han gir tydeleg uttrykk for at det ikkje er hans jobb å ta over for politiet.
Når boka byrjar har tre menn blitt funne drepne, to av dei dumpa i eit område kor homofile vankar. Den fjerde blir funnen i byrjinga av boka, rett etter at Tony Hill har blitt spurt om å bistå. I byrjinga ser det ut til at mennene kanskje er drepne, fordi dei er homofile, og at det er ein seriemordar som siktar seg inn mot homofile menn, men det ser ikkje ut til at nokon av dei har hatt tilknytting til eit slikt liv. Kva er det då seriemordaren er ute etter, og greier Hill å lage ein passande profil?

Seriemordarar er eit tema eg har lese om før. Sommerdøden av Mons Kallentoft, X av Helge Thime-Iversen og fleire andre kriminalromanar har liknande plott, og sommerdøden  har litt av det same i seg, utan at det er det same likevel. Serienmordarar høyres heilt frykteleg keisamt ut for mange. Det er jo såååå klassisk og lite gjennomtenkt. Eg må berre seie at boka var overraskande god til å ha med ein seriemordar. Vinklinga er ei litt anna i denne boka. For det første er boka vel så mykje ein pyskologisk thriller som ein kriminalroman. I kvart andre kapittel er det seriemordaren som fortel, utan å røpe noko som gjer at me tenkjer at der var det ein glipp og der forstod me alt. Det geniale ved desse kapitla var at me fekk sjå tenkjemåten til seriemordaren utan å vite noko anna. Kapitla er fortalt i første person, noko som gjer at verken namn eller kjønn trenger å bli nemnt av forfattaren. Dei andre kapitla har ein autoral synsvinkel. Det vil seie at me får følge fleire personar, blant anna Carol Jordan, Tony Hill, John Brandon og Tom Cross. Ved å bygge opp boka på denne måten lagar forfattaren ei spenningskurve. Karakterane er viktige, og korleis McDermid har skildra dei er eit viktig kjenneteikn ved bøkene hennar.

Ho fortel mykje om dei gjennom deira eigne tankar eller dialogar. Det står ikkje svart på kvitt at "Tony Hill is pykolog with education from Manchester". No hugsar eg ikkje heile utdanninga til verken han eller Carol, men det kjem i alle fall fram gjennom ein samtale mellom dei to. Han fortel òg mykje gjennom handlingar og tankar om seg sjølv, akkurat slik som Carol. Det står ikkje at Carol er slik og slik, men det kjem fram gjennom hennar måte å tenkje, handle og snakke på. Dette er noko av det som gjer at ei bok er av god litterær kvalitet. Viss forfattaren byrjar med ei utgreiing der han eller ho skildrar karakterane frå A til Å blir det keisamt, lite fargerikt og dårleg litterær kvalitet.

På mange måtar er McDermids bøker for dei som har lese Gillian Flynn. Sjølv om Flynn ikkje har mykje politiarbeid med i bøkene sine, har ho likevel med mykje av den psykiske spenninga. At The Mermaids Singing er ein psykologsik thriller viser igjen på mange måtar. For det første er det ikkje ei bok der ein blir med gjennom ei kriminalsak frå A til Å, men det startar med at det fjerde liket blir funnen. Seriemordaren følgjer me frå det første drapet, noko som gjer at handlingane ikkje blir heilt paralelle. I tillegg kjem tankane og motiva til seriemordaren betre fram, noko som går veldig mykje på det psykiske. Du kan òg sjå det på relasjonane mellom karakterane. Den psykiske thrillaren som føregår  mellom seriemordaren og Tony Hill, den psykiske thrillaren mellom seriemordaren og Carol Jordan og den psykiske thrillaren mellom de to hovudpersonane. Det er psykologi overalt i boka, utan at det blir gjort til store faguttrykk og ei bok for dei som kan faget. Du merker det på at du får god tilgang til tankane deira.

Det beste med det heile er at svaret er tilfredsstillande. I nokre kriminalromanar sit du igjen og tenkjer: "Å, var svaret så keisamt. Det forstod eg jo frå side ein." I andre bøker tenkjer du: "What? Korleis kjem forfattaren fram til dette svaret. Det er ikkje logisk, det burde heller vore den karakteren." I nokre få bøker sit du og tenkjer: "Hah, genialt. Dette var slik det skal vere!" Begge dei to bøkene til McDermid eg har lese til no har vore slik. I denne siste visste eg såpass mykje om hennar skrivemåte og romanar at eg forstod kven det var, eller eg trudde at eg visste det, sjølv om eg vart svært usikker ved nokre anledingar, og då meiner eg svært usikker. Men eg ville gjerne at det skulle vere den karakteren eg trudde det var, og då gjorde det ikkje noko om eg visste det, fordi eg visste at det var eit genialt trekk av forfattaren og at mange lesarar ville bli tilfredsstilte av dette svaret. Dei ville føle at romanen var ferdig og at alt var fulltstendig. Det er ikkje alltid du sit igjen  med den kjensla etter å ha lese krim.

McDermid er i ein klasse for seg, og dette er bøker som faller i smak hos dei fleste som er fans av psykologiske thrillarar eller kriminalromanar. 

Bok: The Vanishing Point av Val McDermid

Eg veit ikkje kor mange av dykk som har høyrt om den skotske forfattaren Val McDermid. Eg hadde i alle fall ikkje høyrt om henne, før eg såg eit intervju med henne i Stavanger Aftenbladet rett før påske. Likevel for dei som ikkje veit kven ho er, her er ein kort presentasjon:
Val McDermid debuterte med Report For Murder i 1987, som vart første bok i serien om den lesbiske journalisten Lindsay Gordon. Etter det skreiv ho fire bøker til i serien, før ho laga serien om privatetterforskaren Kate Brannigan, og så ein om psykologen Tony Hill og politietterforskar Carol Jordan. I tillegg har ho skrive fleire enkeltståande krimbøker, som til dømes The Vanishing Point, som kom ut på norsk i 2013.

The Vanishing Point har eit fargerikt omslag, og spesielt ein setning utmerkar seg:

It's every parent's worst nightmare...

Ein kan jo lure på kva det er, for bakpå omslaget står eit lite utdrag frå boka:

For a split second, Stephanie couldn't believe what she was seeing. The man was leading a complian Jimmy away from the security area towards the concourse.
"Jimmy," she shouted. "Jimmy, come back here." Her voice rose in pitch but it was deadened by the Perspex enclosure.
Neither the man nor the child broke step. Stephanie banged on the side of the box.
"My kid," she shouted. "Someone's taken my kid." 

Stephanie og Jimmy er på veg gjennom tryggleikskontrollen i Chigago, når ein framand mann går opp til Jimmy og fører han bort frå området. Det har de sikkert forstått allereie, og allereie då er lesaren inne i historia, for den frykta som Stephanie kjenner er godt skildra, og lesaren vil - om ikkje kjenne seg igjen i situasjonen - kanskje kjenne seg igjen i den lammande frykta. Det er ikkje kvar dag at nokon leier bort barnet ditt heilt utan vidare, og grunnen har ei historie. Stephanie må fortelje til agent Vivian McKuras om hennar og Jimmy bakgrunn, for kva kan ligge i forsvinningsnummeret? Kven vil dei vondt? Og det er her den verkelege historia byrjar, den som gjer at lesaren har tapt og må lese vidare, for McDermid skriv på ein slik måte at det er umogleg å legge frå seg boka, når den verkelege historia først har byrja. Det ser ut til at Stephanias i venskap med Scarlett Higgins, tidlegare TV-stjerne, kan ha noko å seie for forsvinninga, men kva?

Eg vil seie at boka ikkje berre er ein kriminalroman, men òg ein psykologisk thriller. Måten mysteriet blir nøsta opp på er unikt. I dei fleste kriminalromanar er det politiet eller journalisten som har hovudrolla. Her er det Stephanie som er ramma, og det er ikkje gjennom eiga etterforksing, men gjennom historia ho fortel at politiet får hint til kva som kan ha skjedd. McDermid snur og venner på alt. Lesaren kan tru han har ei lita aning om kva som skjer, men så kjem det eit vendepunkt som gjer at lesaren plutseleg ikkje har peiling på kva som kan ha skjedd. Då eg trudde eg byrja å forstå kva som hadde skjedd, og såg konturane, vart eg likevel overraska. McDermid veit korleis ho skal gjere lesaren skremt, rørt, glad og veldig, veldig forbausa og overraska.

I mange andre kriminalromanar slutta mange kapittel med eit nytt hint som gjer at lesaren byrjar å forstå at no kan snart gjennombrotet komme. Her sluttar kapitla med ein ettertanke eller eit spørsmål, som peikar litt framover mot kva som skal komme og som får lesaren til å lure veldig på kva Stephanie eigentleg meiner. Eg syntes det var noko som styrka boka veldig og gjorde ho endå betre. McDermid er ei som veit korleis ho skal formulere seg. Ho kan skrivekunsten til gagns og brukar både humor og alvorlege hendingar for å fenge lesaren. Dette er ikkje berre ei spennande krimbok, men òg rørande som tek opp større spørsmål enn berre kven som har gjort det. Til dømes: Kor mykje er eit venskap verdt? Kor langt strekker foreldrekjærleiken seg? Kva har fortida å seie for notida? Kva kan kjendisstatusen gjere med ein person. Fremst i boka er eit temmeleg treddande sitat av Oprah Winfrey:

If you come to fame not knowing who you are, it will define you.

Eg trur ikkje eg vil seie så mykje meir, i frykt for å røpe alt for mykje. Boka er på 434 sider (den engelske versjonen), og når du først har starta, går det raskt å lese henne ut. Eg sat på flyplassen i Nice heile natta og las. Det er vanskeleg å sovne på ein flyplass på harde stolar, men eg var endå lengre frå å sovne, då eg byrja å lese denne midt på natta. 

Bok: Before I Met You av Lisa Jewell

Jewell er ein britisk forfattar frå Middlesex i London. Ho har skrive fleire bøker, blant anna The Making of US, Thirtynothing og Before I Met You. Tidlegare har eg berre lese The Making of US, men til gjengjeld likte eg boka svært godt. Denne gongen var det andre boka av Jewell som stod for tur, som er like fengande og god som den forrige.

Boka foregår i to forskjellige delar av 1900-talet. Arlette de la Mare (trur det staves slik) flyttar i 1919 frå øya kor ho har budd heile livet og til London. Ho har aldri før vore borte frå øya, og London er nytt og spennande. På dagtid jobbar ho i butikken Liberty, og eit møte med kunstnaren Gideon gjer at ho òg blir introdusert for nattelivet i London. På 1990-talet reiser Arlettes "barnebarn" Betty til London frå den same øya som Arlette reiste frå. Ho har inga aning om at Arlette nokon gong har vore i London, men har bestemt seg for å leite etter eit namn som dukka opp i Arlettes testament, Clara Pickle.

Eg såg denne boka på ein bokhandel i flyplassen på Amsterdam og vart veldig nysgjerrig, sidan eg har lese ei bok av denne forfattaren før. Ja, det var ein spennande bokbutikk. Dei hadde ikkje mange bøker på engelsk, men dei hadde Politi av Jo Nesbø på nederlandsk
og fleire andre krimbøker av han på engelsk eller nederlandsk. Likevel, det som fekk meg til å ta opp boka av Jewell var først og fremst namnet på forfattaren, men òg framsida. Eg elskar dette omslaget. Det er fleire andre fine omslag òg som de kan sjå til venstre i dette innlegget. Eg greier ikkje å bestemme meg for det finaste, men dei har laga noko som pirrar lesarane veldig, og viss dei ikkje kjenner igjen forfattarnamnet er det stor sjanse for at boka blir plukka opp likevel!

Historia er òg god. Den stiller spørsmål rundt kjærleik og kven ein eigentleg er. Personleg syntes eg at Betty var den mest interessante karakteren. Ho vil kjenne mora til stefaren, eller bestemor som ho kallar henne. Ho trudde ho visste alt om Arlette, men når ho finn ut at dei kan ha flyttinga til London til felles verkar det
som om ho identifiserer seg meir med bestemora, og i tillegg leitar ho etter Clara Pickle. Betty flyttar inn i bydelen Soho, og ikkje berre leitar ho etter Clara Pickle. Ein kjendis bur rett ovanfor der ho bur. Lisa Jewell er flink på å finne på søte historier, der det ikkje verken er vald eller skyting som skapar spenning, men rett og slett utviklinga til karakterane og kva dei bestemmer seg for til slutt. Det er det aller beste med hennar bøker!

Arlette i fortida skapar endå meir spenning, og ein kan sjå fleire parallelar mellom historiene til Arlette og Betty, sjølv om det er i to forskjellige tiår. Dei er nokså like begge to. Nysgjerrige på livet, men likevel med ein sterk tilknytting til der dei kjem frå. Boka er skriven i tredje person, men det er berre Arlette og Betty som fortel. Dette er eit sterk verkemiddel, for å gjere lesaren nysgjerrig synes eg. Du får berre vita kva dei tenkjer og kan sitje og lure i det uendelege på kva dei andre karakterane tenkjer. Det skaper endå meir spenning rundt dette med bestemmelsar og val. Likevel manglar boka det litle ekstra. Nokre gonger blir det litt klisjéfylt, spør du meg, og eg ville ikkje gitt boka terningkast seks, heller fem, fordi det er noko ubestemmeleg som manglar med boka, og ikkje alle trådane er plukka opp i slutten. Men det er god somarlektyre, for dei som trenger noko lett å lese i somar. Og så har du jo tre omslag å velje mellom. Kva liker du best? Eg greier ikkje å bestemme meg i det heile teke!

Bok: The Light Behind the Window (Norsk utgåve: Lavendelhagen) av Lucinda Riley

50% på alle bøker på Ark er ikkje dårleg. Det er då du plukkar ut ei bok til litt over seksti kroner på engelsk og tek med deg. Og om boka var verdt den norske prisen, på litt over tre hundre, skal godt gjerast!

Tidlegare har eg lese to bøker av forfattaren Lucinda Riley, som eg har skrive positive omtalar om. Derimot kan dette bli ein litt annan omtale, for Riley har ofte med noko eg vil kalla irriterande moment og er i tillegg forutsigbar og gir meg akkurat det eg ønsker meg. Byrjinga av boka varer i evige tider, og det er negativt. Ho kjem aldri skikkeleg i gang! Franske Emilie, hovudpersonen i notida (1998) vurderer om ho skal selje husa som more har etterlatt henne då ho døydde, men eit møte med Sebastian og fleire veker med tenking gjer at ho bestemmer seg for å ikkje selje, men heller pusse opp den historiske bustaden i Gassin i Frankrike.

I fortida er det Sebastians bestemor som står i fokus og er hovudpersonen. Constance Carruthers reiser frå England til Frankrike som agent for Storbritannia, men uventa hendingar gjer at ho må bu hjå Edouard de Martines, Emilies far.

I det store og heile er boka ulik dei to andre på mange måtar. For det første har Riley aldri skrive om ein fransk hovudperson før, og ho har heller ikkje skrive så detaljert om andre verdskrig som ho gjer i denne romanen. Riley veit kva ho skal gi lesaren. Eg føler at ho gir meg akkurat det eg vil ha. Sjølv om mange seier at dei ikkje er romantisk anlagt og ikkje faller for det romantiske tullet mange forfattarar skriv om, er det vanskeleg å ikkje falle for kjærleiken som Riley skriv om, for ho skildrar han fint, og ofte får hovudpersonen sine draumeprins i slutten. Det går an å falle for slikt og håpe litt. Likevel liker eg ikkje at ho gir meg det eg vil ha. Det høyres rart ut, men nei. Det er ikkje noko overraskande med det. Du sit ikkje igjen med spørsmål i hovudet. Det er det som er det store minuset med Rileys bøker. Ho greier ikkje å overraske. Ho kan ikkje sjokkere lesaren skikkeleg. Ho vel enklaste løysning, som får haugar av damer til å elske bøkene!

Bøkene er klisjéaktige. Det har mykje med det eg skreiv ovanfor. Eg elskar når forfattarar sjokkerer meg, gjer meg frustrert, rørt og sint. Det at dei drep personar eg har blitt glad i gjennom skildringane gjer meg sint akkurat i den augeblinken og eg spør kvifor det måtte gå slik, men ser i ettertid effekten av dfet. Du hugsar boka i ettertid. Riley skriv så lite utfordrande at du umogleg kan hugse boka etter tre år. Syntes ho greidde å gjere at hugsa slutten i Jente på klippen, fordi eg vart trist og det var uventa. I denne boka køyrer ho verkeleg på den sikre linja.

Boka var ikkje av god litterær kvalitet. Ho skildrar karakterane ved å fortelje og utfordrar heile "Show, don't tell"-prinsippet som eg liker veldig godt. Språket er keisamt i staden for fargerikt og boka tek ikkje opp nokre viktige moralske eller etiske spørsmål.

Likevel vart eg så totalt fenga av historia, fordi ho gav meg det eg ville ha.

Korleis er det mogleg?

Her er nokre andre omtalar av boka:
Elikkens bokhylle (Seier litt av det same som meg, dessverre appelerer boka)
Elida på My first, my last, my everything (positiv omtale)
Kathrine Krøger, Dagbladet.no (Som meg og Ellikken)
Bok-Karete (positiv)

Andre bøker av Lucinda Riley:
Jenta på klippen
Orkideens hemmelighet

Irske Lucinda Riley lagar i tillegg ei bok no der delar av handlinga skal foregå i Noreg. Til no har ho fenga mange lesarar over heile verda og det skal bir morosamt og spennande å sjå kva ho får inn i boka frå Noreg.

Boka mi er kjøpt på Ark bokhandlel.

bok: Vinter i Madrid av C. J. Sansom

C. J. Sansom er i år aktuell med skygge over London, men for nokre år sidan (2007) kom òg Vinter i Madrid ut, ei ekstremt spennande og velskriven bok. På Forlaget Press si nettside står det at C. J. Sansom er tilbake i storform i Skygge over London, og ja, han var i veldig god form då han skreiv Vinter i Madrid for nokre år sidan. Vinter i Madrid er ein historisk roman frå tida etter den spanske borgarkrigen. Som mange av dykk veit elskar eg historie. Helst den delen av historia som me ikkje lærer om på skulen, og eg har aldri lært veldig mykje om den spanske borgarkrigen eller Spanias rolle under andre verdskrig.

Det er fire viktige nøkkelpersonar i denne boka. Den første er Harry Brett er spion for den engelske ambasaden i Madrid. Hans hovudrolle er å finne ut kva ein gammal skulekamerat, Sandy Forsyth, planlegg, for det er tydeleg at Forsyth har planar som ikkje er heilt i Englands interesse. Og den andre nøkkelpersoonen er Forsyth, ein vellukka engelsk mann som bur i Madrid. Han har tette band til blant anna Fransisco Franco og andre viktige personar i Spania og Madrid. Hans kjærast, Barbare Clare, utgjer seg for å vere kona hans og er den tredje nøkkelpersonen i boka. Ho leitar etter den tidlegare kjærasten Bernie Piper, som er ein gammal skulekamerat av Forsyth og Brett og tilfeldigvis den mannen Forsyth mislikte mest på Rookwood (skulen). Ho møtte Brett, då han kom ned i 1937, for å leite etter nettopp Piper, som vart meldt sakna, antatt død, då han kjempa for kommunistane under borgarkrigen. Som de forstår er det mykje rot her. Tre gamle elevar frå ein typisk engelsk "sosseskule" og ei kvinne som har tette band til dei to som hata kvarandre mest. Er det duka for drama? Ja!

Bernie Piper hata alltid Rookwood, for han meinte at slike skular skapte klasseskilje. Han er ein ihuga kommunist som mislikerkyrkja og alt som heiter sosiale skiljer. Han reiser ned til Spania for å støtte republikken. Harry Brett såg opp til lærarane på Rookwood og var ein mønsterelev. Han var ven med Piper, som kom inn berre på grunn av eit stipend, men deler ikkje dei politiske meiningane hans. Han er òg vend med Pipers "fiende", Sandy Forsyth, og prøver å påverka han til å velje den rette vegen i livet, samstundes som han vil vere ven med han. Forsyth på si side er meir oppteken av å gjere oppgjer mot biskopfaren og ha det gøy, og sjølvsagt tene pengar. Han missliker òg skulen, men det skapar ikkje noko venskap mellom han og Piper derimot. Han går i den retninga som kan gi han mest pengar og den beste sosiale statusen. Barbara er den som blir vikla inn i dette dramaet, og i tillegg kjemper dei alle ein kamp mot seg sjølv. Nokre av dei må òg kjempe mot høgare, politiske krefter i dåtidas Madrid, noko som berre gir ekstra spenning i boka.

Viss du framleis leiter etter god somarlektyre, er Vinter i Madrid til å anbefale. Det er ei bok alle bør få med seg ein gong. Ikkje berre er det historiske perspektivet veldig interessant, men skildringane til Sansom er heilt framifrå. Han kan det han gjer, og du sit igjen med ei kjensle av at du kunne gjenkjent stadene og personane etter å ha lese boka. Det er ikkje ofte du får den kjensla. I tillegg let han lesaren sjå den svake sida av karakterane. Til dømes er Brett ein spion med ein stor dose dårleg samvit for å måtte lure ein gammal ven. Han er ikkje heilt eigna kan du trygt seie. I tillegg er han litt pysete og vil helst ikkje skape konfliktar. Som person vil ikkje dette seie at han har dårlege sider, men i forhold til jobben han har fått, er det dårlege sider. Sandy er pengegrisk. Han kunne gjort alt berre han fekk ein god slump med pengar for det. Barbara har dårleg sjølvtilit, og Piper blind for andre sine meiningar, nesten uansett kva.

Då eg las boka, tenkte eg mange gonger at det kan bli ein heilt super film. Eg skulle gladeleg ha sett den på kino kor tid som helst. Eg såg alt for meg så klart, korleis det burde vore. Den har eit stort potensiale på det området, og med Channing Tatum eller Liam Hemsworth som Harry Brett hadde det vore perfekt, og kanskje endå meir perfekt med ein av dei som Piper. Men det er ikkje film eg skal snakke om. Sansom er ein dyktig forfattar som eg skal lese meir av. Språket flyt veldig fint. I byrjinga tvilte eg litt på dette med språket, men det er fengande. Av og til gløymer forfattaren "show - don't tell"-prinsippet, men det kunne vore mykje verre. Det er ei bok som er verdt å lese (det har eg sagt nokre gonger), og Spania i 1940 er skikkeleg skummelt!

bok: fortellingen i fiolinen av Natasha Solomons

Dette er ei bok dei fleste andre bokbloggarar har lese for lengst, og så kjem eg her halsande etter og skriv ein otmale av akkurat den same boka. Sikkert mykje av det same, men eg hadde håpt på å komme med noko nytt, og det ser dessverre ut til at eg ikkje likte boka like godt som alle andre, men kvar sin smak, seier no eg. Det kan vere det blir nokre spoilarar undervegs, så dei som har tenkt å lese boka,  men ikkje har fått gjort det endå, bør halde seg unna, viss dei ikkje vil få avslørt dei få overraskingane som boka har å by på.

Elise er ei austerrisk eller "wiensk", (går det an å seie det??) som høyrer til overklassen i Wien, men når krigen nærmar seg (1938) og jødane ikkje lenger er velkomne i Austerrike, må familien flytte. Mora, Anna, er sangerinne, og faren, Julian, er forfattar. Søstera til Elise, Margot, har arva mora sitt musikktalent, mens Elise blir nødt til å sjå på seg sjølve som lite kunstnerisk i forhold til resten av familien. Før krigen må ho flytte til Tyneford gods i England, for å tenestegjere der. Resten av familien skal til USA, mens ho skal til England for å vente på visum til USA. Med mora sine perler under blusen serverer ho godseigaren herr Rivers. Herr Rivers' son er òg til stades på godset om sommarane. Kit er den karakteren i boka som gjer at hovudpersonens hjarte bankar hardt og som gjer livet hennar perfekt på Tyneford gods.

(ops, spoilaravsnitt!)
Noko som er veldig gjennomgåande i boka er det klisjefylte og det forutsigbare. Det står at det er i bok for dei som liker Kate Mortons bøker, men Morton skriv på eit høgare nivå enn Solomons. Mens Mortons skildringar får fram kjensler og tårer, er språket i fortellingen i fiolinen platt og kjenslelaust i forhold. Heile plottet er forutsigbart, trass i at forfattaren prøver å gjere oss nysgjerrige ved å røpe litt etterkvart. Boka følgjer den gamle modellen til ein historisk roman. Elise flyttar til England - sjarmerer Kit Rivers - blir foreksla i Kit Rivers - erklærer sin kjærleik til Kit Rivers - skal gifte seg med Kit Rivers  - Kit reiser ut i krigen som alle andre engelske - Kit kjem tilbake skada - Kit bryr seg meir om krigen enn om henne og reiser ut igjen og døyr - heile godset forfaller etter at Kit døyr - Elise blir på godset og ser at det forfaller - Elise finn ein ny kjærleik - Elise blir gammal! Det er så forutsigbart at eg kan ikkje forstå at eg vart så fenga. Eg gråt ein gong i boka, men eg trur ikkje det var den staden forfattaren ville eg skulle gråte i det heile teke. Det var nok litt feil tidspunkt!

(oooops... spoilaravsnitt igjen...)
Boka kunne fenge. Den kunne halde på merksemda di i fleire dagar, men likevel, det var langt frå toppnivå. Det er ei såkalla happy-tears-bok, og nokre av dei er gode, mens andre er ikkje. Denne var midt i mellom, for eg greidde i det minste å lese ho ferdig, i motsetning til så lenge det er stjerner på himmelen. Likevel, språket framkalla ikkje kjensler. Boka skulle kanskje vere om lidingane nokre opplevde under krigen, men eg følte meir det handla om Elise. Dei lidingane dei opplevde var så totalt tømt for kjensler at eg heller kunne lese ein dokumentar. Kit var ein karakter eg ikkje likte. Han var ein typisk historisk-roman-karakter som gjer alt for å få den han elskar trass i kva klasse det ser ut til at ho høyrer til eller kor fattig ho er. For meg verka han oppblåst, jålete og litt for glad i "det gode liv" med ein sigarettpakke i den handa og vinflaska i den andre, slik som Elise i delar av boka.

Eg prøver å komme med nokre positive tankar rundt boka, som til dømes at plottet har eit potensial. Viss forfattaren hadde lagt kreftene sine i å lage plottet meir uforutsigbart og meir originalt, i staden for å fylle opp femti sider med berre fyll. Ho kunne lagt kreftene sine i å oppfylle potensiale ho eigentleg har. Eg trur ho har litt meir fantasi, noko dei første femti sidene vitnar om, der det kjem morosamme referansar og språket er meir levande enn seinare i boka, når det blir meir platt, kjedeleg og er blotta for dei morosamme referansane og titlane på kapitla.

(spoilar)
Dessverre trekk boka ned på det forutsigbare (som eg har nemnt tusen gonger) og boka døydde for meg då Kit døydde. Då var det som om all piffen var borte. Og avslutninga, nei, det gjekk ikkje an å få noko fornuftig ut av den. Dessverre øydelegger forfattaren noko som kunne vore eit potensielt veldig godt plott med klisjear og platt språk og eit plott som alle kunne ha gjetta seg til ved å lese baksideteksten.

MEN
nydeleg omslag. Mystisk og spennande, og den fine drakta som dama (sikkert Elise) har på seg, ville eg ha elska!! 

bok: et ekko av skyld av Charlotte Link

I forrige veke gjorde eg meg ferdig med boka eit ekko av skyld av Charlotte Link. Boka er gitt ut på eit forlag som inntil laurdag for tre veker sidan var totalt ukjent for meg, nemleg Bastion forlag, Bare for å ha litt orden i systemet vil eg seie, fordi førebels har eg ikkje fått linka bilete tilbake til forlaget si nettside, fordi det ser ut som om den nettsida har blitt hacka av nokon, at bilete av omslaget er lånt frå forlaget som har nettadressa bastion.no Omtale blir det uansett, om kanskje litt seinare enn planlagt.

Boka høyrtes veldig interessant ut då eg sto og las bakpå på Kvadrat, og for så vidt var det ei bra bok òg. Alt byrjar med ei historie om ei jente på veg til gudsteneste for å treffe den kjekke barne- og ungdomsarbeidaren i kyrkjelyden. Rachel er som vanleg spent, men på vegen møter ho ein ukjent mann, og tre veker seinare er ho borte vekk. Ikkje bare Rachel forsvinn, men òg ei to eller tre år gammal jente som heiter Sarah.

"Hun kunne selvfølgelig ikke være langt unna. Hun hadde våknet, blitt redd fordi mamma ikke var der og løp nå et eller annet sted i nærmeste omkrets." 

(side 22)

Dette er mora til Sarah, Liz sine tankar etter å ha vore borte frå dottera i førti minutt, for å kjøpe mat, for så å komme tilbake og ikkje finne dottera på teppet. Forholdet mellom vesle Sarah og mora kan ikkje seiast å ha vore nært, for Liz var relativt ung då Sarah kom til verda, uønska, og Liz ser på henne som ein klamp om foten. Dagen då mor og dotter var på stranda var dagen då Liz skulle miste dottera for alltid. Nokre få dagar etter hendinga blir det funne eit lik av ei jente på to eller tre år ved vatnet, og liket blir indentifisert som Sarah. Jenta har blitt valdteken for så å bli drepen. Nokre få veker seinare blir òg Rachel funne død og valdteken få dagar etter at ho forsvann. Denne delen av historia er fortalt på ein likegyldig måte utan å røre ved lesaren, noko som gjer at denne delen av boka er dårleg og alt for objektiv i forhold til hendingane. Likevel er det ikkje dette boka handlar om.

Virginia Quentin er ei dame i trettiåra, gift med ein framgangsrik mann og mor til ei jente på sju år, Kim. Første gongen lesaren får bli kjent med Virignia i boka er på øya Skye i Storbriannia. Saman med mann og barn har ho vore der i sommarmånadane. Dei har òg hatt ei kvinne, Livia, til å hjelpe seg litt. Livia og mannen Nathan har nettopp starta på ei jordomsegling etter å ha solgt alt dei eigde, for så å kjøpe ein båt for pengane. Nathan ser på det som eit liv i fridom og ein sjanse til å skrive ein bestseljar. Livia ser meir på det som ei utfordring. Motsetningane i ekteskapet er veldig synleg i boka, og det blir heller ikkje betre når Livias verste forutsetningar slår til og båten blir treft av eit svært lasteskip rett etter å ha segla frå Skye og Nathan og Livia står att med ingenting. Virginia Quentin er snart klar til å hjelpe paret med klede og pengar, trass i mannen Frederics protestar. Ho let dei til og med låne sommarhuset på Skye mens dei reiser ned til Norfolk.

Lite veit ho då om kva som skal skje dei neste vekene. Kort tid etter at Virginia har kome ned til Norfolk og Frederic har reist til London kjem Nathan for eit langt opphald. Livia har blitt lagt inn på grunn av sjokk og Nathan ser sitt snitt til å bruke gjestfridommen til Virginia litt til. Ho blir først varsam, men etter kvart viser det seg at Nathan klarer å lokke fram ein del av henne som få har sett før. Virginia er elles veldig mørk til sins og liker det store huset i Norfolk med høge tre som skuggar for sola. Løyndommane ho ber på har ho så vidt nemnt for Frederic, og den som klarer å få dei fram er Nathan. Han blir nøkkelen til det eg, som lesar, vil kalle eit uansvarleg liv. Heilt på måfå reiser ho opp til Skye saman med han, i staden for å møte Frederic i London som avtalt. Kim blir sett igjen hjå forvalterparet på eigendommen i Norfolk.

På omslaget til boka står det at boka er ein kriminalroman, noko som det er bra forlaget opplysar om, for eg hadde aldri funne det ut sjølve. Dette vil eg seie vitnar om dårleg sjangermedvit. Trass i små kapittel der me får høyre om ei til jente om held på å bli lokka med av mordaren og valdtektsmannen er det få kapittel som handlar om dette. Heile boka er eigentleg ei bok om utruskap og ny kjærleik og ein affære. Første del av boka og dei siste hundre til femti sidene er dei som kan likne på ein kriminalroman. Virginia skal etter det som står bak på omslaget byrje si eiga etterforsking, men ho gjer ikkje mykje. Framstillinga i boka er autoral, noko som gjer at me får vite meir om fleire. Det er fleire auge å sjå historia gjennom, men kva hjelper det når visse kapittel bare er kjedeleg fyll som eg ikkje forstår at nokon har tatt vekk frå boka? I tillegg hjelper berre denne framstillinga til den objektiviteten eg nemnte i byrjinga som gjorde boka lite rørande og ein treng ikkje vere redd for å grine ut auga.

Likevel, litt skryt skal boka ha. Ho er godt fortalt, og til tider er det gode verkemiddel som driv henne framover og som gjer at boka fengar lesaren litt meir. Det var vel eigentleg forlaget som avslørte litt for mykje på omslaget med baksideteksten og skrudde forvetningane litt høgt opp. Baksideteksten fortel om avslutninga av boka og byrjinga, men ikkje om noko av det som tok mest plass, nemleg Nathans og Virginias tur til Skye. Boka er berre nok eit døme på ein kjærleiksroman, og elles vil eg seie at arbeidet frå forlaget si side, og sjølvsagt dei som publiserte boka i Tyskland òg, er dårleg. Omsetjaren har ikkje gjort verdas mest jobb, og adjektivbøyinga gjer at eg gremmes. Det heiter ikkje forskjelligste så langt eg veit. Dei fleste adjektiv med meir enn ei staving har ikkje endingar som -ere eller -ste, men det blir brukt ord som meir eller mest for å foklare. Retting: mest forskjellige! Ville òg ha skrive "det mest nødvendige" i staden for "det nødvendigste" på baksida. Elles er det litt andre grammatikkfeil som går igjen (kommafeil blant anna).

Boka kunne ha hatt veldig mykje, men hadde dessverre veldig lite. Mykje av det vil eg skulde på forlag som skrur forventingane høgt opp og i tillegg har valt heilt feil sjanger til boka. Forfattaren har gjort ein heilt grei jobb. Boka framkallar ikkje kjensler, og kjærleikshistoria er veldig klisjéaktig og forutsigbar, men grunnlaget og plottet er bra. Kjærleikshistoria kunne blitt fjerna og det kunne vore tatt inn andre verkemiddel som gjorde boka til ein thriller og kanskje til og med ein psykologisk thriller. 

bok: den største straffen av Robert Wilson

Robert Wilson er kjent for seriane sine om Javier Falcon og Bruce Medway. Den største straffen markerte i 2012 byrjinga på endå ein serie, denne gongen om Charles Brox. Mange kjenner nok forfattaren for suksessen med et lite drap i Lisboa og den blinde mannen i Sevilla. Etter å ha skrive denne thrillaren frå London synes eg ikkje det bare er desse to bøkene som fortener å bli tatt fram når namnet til Wilson blir nemnt.

Robert Wilson har ein stor styrke når det gjelder skildringar av miljø og karakterar. Det er truverdig, det er fargerikt og det er ikkje bare dei mest velståande eller dei som har kome verst ut av det som er med i boka. Her tar han med karakterar frå alle klassar. Det er personar som er fattige kjeltringar og det er personar som er nokre av Indias og Asias rikaste menn. Det er òg her plottet kjem inn. Frank D'Cruz har dei seinare åra haldt til i Bombay med den andre kona si, Sharmila og fleire barn. Alyshia, halvt britisk og halvt indisk, har òg vore på besøk hjå faren i villaen, men etter ei stund flyttar ho tilbake til London utan å gjere det kjent kva som fekk  henne til å rømme. Vel tilbake i London er forholdet mellom Alyshia og den britiske mora, Isabell Marks dårleg, og det skal snart vise seg at Alyshia ikkje bare har fortalt sanninga.

Fredag 09. mars har Alyshia vore ute og festa saman med venner og kollegaar, men utpå kvelden blir ho full og praier ein drosje med ein litt annleis sjåfør enn vanleg. Når det kjem fram at Alyshie D'Cruz er kidnappa, gjennom ein telefon til mora Isabell Marks, er dei ikkje seine om å få inn nokon som kan hjelpe. Kidnappingskonsulent Charles Boxer blir sett på saka, men ikkje utan at politiet blir varlsa, noko som kan bli farleg. Saman med ekskona Mercy som assistent prøver å han å avdekke kva som har skjedd med dottera til Frank D'Cruz. Boxer framstår som maskulin, tøff og flink frå første stund. Han er driven i det han driv med, og måten me blir kjent med han på er gjennom ei hending som skildrar mannen meir enn ord kunne gjort. Han har problem med forholdet til den 17 år gamle dottera, Amy, og dei to skulle saman ha vore på ferie i Portugal då ho ombestemte seg i siste liten. Derfor passar det fint for han å ta kidnappingssaka til Alyshia, som den eksperten han er.

Det skal vise seg at det er ikkje berre vanlege kidnapparar som krev lauspengar dei har å gjere med her. Faktisk er det ingen som krev pengar i det heile. Kidnappinga er ein del av eit større spel, og derfor er det katastrofalt når skurkane Skin og Dan, som har vore delaktige i det som har skjedd, bestemmer seg for å ta over kidnappinga for å tene penger og få Alyshia bort frå marerittet. Dei vil få ein rask slutt på det, tene pengar og stikke etterpå. Gjennom heile boka greier Wilson å halde på lesaren. Boka er ein ekte thriller. Han er god på å knyte saman personar ein aldri skulle trudd hadde hatt noko med kvarandre å gjere, men likevel kan det bli mange namn. Dagbladet sa det så passande som dette: "Ikke minst er han god på karaktertegninger. Men han risikerer også å falle for sitt eget talent. Bokas største svakhet er at den inneholder så mange navn på mennesker, organisasjoner, gjenger og allianser at det blir vanskelig for leseren å holde oversikten." Det er her han taper litt, og det er vanskeleg å halde følgje gjennom heile boka. Likevel forstår ein slutten og greier å forstå kva som skjer og sortere dei ulike karakterane når forteljinga er ferdig.

bok: the casual vacancy av J. K: Rowling

Etter suksessen med Harry Potter-bøkene som heile verda gjekk rundt og las på 90-talet i i byrjinga av 2000-talet (og heldigvis les framleis) kom J. K. Rowling ut med ny bok i haust etter fem år sidan sist utgitt bok. Etter denne boka håpar eg ho skriv bøker for vaksne like fort som Harry Potter, for historia og spenninga i the casial vacancy er eineståande.

Boka fekk ikkje veldig god kritikk i verken Storbritania eller andre land før ho kom ut på norsk. Dagbladet skreiv i slutten av september at mange syntes at all mediegalskapen rundt denne boka ikkje var nødvendig, og boka blei stempla som lite spennande og keisam. Alyson Pearson skreiv i the Telegraph: "The casual vacancy breaks Harry Potter's spell." Idag, som sikkert mange andre gonger må eg vere ueinig med dei som omtaler bøker på profesjonelt nivå. The casual vacancy tek Rowlings forfattarskap til nye høgder.

Pagford er ein småby i England kor sladdar og baksnakking kunne vore ein hobby, så mykje som menneska i denne boka driv med det. Det er nærast ulovleg å ikkje vere misfornøgd med måten byen blir styrt på. Dette trass i Barry Fairbrother, som er både populær og imøtekommande. Han er leiar for Pagford Parish Council, og nokre av sakane han har kjempe mest for har vore at the Fields skal tilhøyre Pagford og ikkje nabobyen Yarvil. The Fields er ein bydel kor flesteparten går på sosialstønad eller bruker dop. Mange besøker Bellchapel Clinic jevnlig for å få behandling for rusmisbruken sin. Bellchapel har eit viktig program som Faribrother har kjempa for i lang tid, og for mange rusmisbrukarar er det eit val mellom liv og død.

Derfor er det ikkje bare fare for at Bellchapel clinic skal bli nedlagd, men òg at livet til mange av bebuarane i The Fields blir øydelagde når Barry Fairbrother brått døyr frå kone og fire barn. Plutseleg er det ein tom leiarstol i Pagfor Parish Council, og det blir hard kamp om denne plassen. Ein av dei som gjerne vil ta over er Miles Mollison. Nå vil han kjempefor å få leiarstillinga, og faren Horward Mollison har stor påverknad i den litle byen. Attpåtil er det mora, Shirley, som er administrator for nettsida til Pagfor Parish Council. Horward og Miles Mollison står for alt det Barry Fairbrother var i mot. Horward er av den oppfatninga at folka i the Fields har skuld i si eiga ulukke, og at alle er sin egen lykkes smed, noko som bare viser kor dømmande vanlege eller velståande folk kan vere mot dei som slit. Etter hans oppfatning har dei sjølve valt å leve eit elendeg liv, og om dei ville hatt noko meir kunne dei berre kjøpe seg det. Han og Miles er òg veldig for å leggje ned Bellchapel Clinic, for dei synes det er ein unødvendig økonomisk utgift.

Nokre av dei som vil bli råka viss denne klinikken blir lagt ned, er Crystal Weedon, mora Terrie Weedon og litlebroren Robbie Weedon. Mora Terrie går til behandling på klinikken og har ikkje alltid greid å halde seg borte frå dop og narkotika. Derfor er det Krystal som må dra det tunge lasset og passe på at treåringen Robbie får på seg klede og kan gå til the nursery. På mange måtar kan me seie at Krystal er hovudpersonen i boka, for ho er den som kan bli mest råka av dei fleste slutningane, noko som berre viser at det er dei rikaste og mest velståande som plar vinne og få alt til sin fordel. Kay Bawden er sosialarbeidar og har nettopp flytta til Pagford frå London med dottera Gaia, for å bu hjå Gavin, den nye kjærasten. Gavin ser ikkje på henne som ein kjærast, men meir ei han kan trenge av og til når llivet på veg nedover og han ikkje vil vere aleine. Derimot er han ikkje interessert i maktkampane i Pagford og heller ikkje i Kays kamp for Weedon-familien og Bellchapel Clinic. Crystal veit at viss mora byrjar å bruke, og viss Kay får snusen i at Obbo, ein narkoman kjeltring som sel drop, går inn og ut av dørene i huset deira, er det over for henne og Robbie. Ingen står henne nærare enn enn Robbie, men det kan sjå ut til at dei tek han frå henne.

Gaia Bawden, Kays dotter, misliker Pagford og vil tilbake til London så snart som mogleg. Andrew Price beundrer hennne og sender henne stadige blikk i timane. Andrew er son av Simon og Ruth Price, og somme stunder ønsker han å ta livet av den egoistiske og temperementsfulle faren. Bestevennnen til Andrew er Stuart Wall, eller Fats som dei fleste kallar han. Han er sonen til rektoren, Colin (òg kalla Cubby), og mora jobbar òg på den lokale skulen St. Thomas. Tessa Wall er bekymra for forholdet mellom far og son, men føler ikkje ho har nok kontroll på Fats og venane på skulen. Colin Wall er ein av dei som vil kjempe for plassen som leiar for Pagford Parish Council, for han var ein av Barrys beste vener og vil i lojalitet til vennen kjempe for sakene som låg han på hjartet, sjølv om det kanskje ikkje er hans eigne viktigaste saker. To andre personar som òg gjerne vil ha plassen i rådet er Simon Price og Dr. Parminder Jawanda. Dotter til Dr. Jawanda, Sukhvinder Jawanda, er eit mobbeoffer og får jevnlige meldingar på facebook frå Fats Wall. Fats har ei meining om at livet skal levast utan samvit og ansvarskjensle innblanda, og mykje av dette går utover Sukhvinder som kuttar seg sjølv og drøymer om sjølvmord. 

Personregisterert er mildt sagt stort, men det er lett oversiktleg. Historia er fortalt frå ein allvitande synsvinkel, og lesaren veit som oftast meir enn karaterane. Noko av det beste Rowling kanskje har fått til er å knyte liva til desse personane så mykje saman at alle handlingar og slutningar råkar nokre, mens dei er til fordel for andre. Ingen av karakterane er stereotype, og det er lett å tru i byrjinga at nokre er gode og nokre vonde, men etter kvart som du les forstår du at alt er ikkje bygga opp så enkelt. I løpet av dei litt over fem hundre sidene får du eit innblikk i liva til alle som er med i boka, og du får eit klart inntrykk av alt ikkje er slik som førsteinntrykket skulle tilseie. Terrie Weedon, til dømes, ser ut til å vere rota til alt det vonde som skjer med Krystal og kanskje mykje elles òg, men me får òg vite kva hennar historie er, og synet på henne kan bli endra. Gavin ser ut til å utnytte Kay, og ein skulle tru han var ein simpel løgnar og playboy, men den gong ei. Noko anna bok fekk kritkk for av Alyson Pearson i the telegraph var umoral. "It feels as if the author has unleashed all the swearing, sex and vitriol that have been off-limits to her since Harry Potter and the Philosopher’s Stone was published in 1997", skriv ho. På ein måte kan eg vere einig, for det er meir banning og i alle fall meir sex enn det det var i Rowlings bøker om Harry Potter. Likevel hjelper dette til å fram litt av miljøet både i Pagford og i The Fields. 

Alt i alt er eg veldig fornøgd med denne romanen. Den er sår og trist og viser oss eit bilete av England dei fleste aldri har lese om før. Det er vanskeleg å plassere boka i nokon spesiell sjanger, men ho er heilt klart noko for seg sjølve. Samstundes er det mykje humor, og boka viser vanskane med å falle utanfor eit samfunn og å vere relativt fattig slik Krystal er. Ho viser òg ein maktkamp på ein usedvanleg bra måte kor nesten alle i boka blir påverka. Om det er ein samfunnskritisk roman veit eg ikkje, men i så fall har Rowling gjort ein svært bra jobb. Boka var òg godt skriven, og skrivemåten minner meg litt om skrivemåten i bøkene om Harry Potter, men er ikkje heilt lik. Eg fekk mange kommentarar då eg la ut smakebit frå boka om at dei ville lese henne, mens andre var meir usikre eller ville ikkje lese henne. Uansett kvar du har tenkt før, trur eg dette er ei bok for dei fleste. Du treng ikkje like Harry Potter for å lese denne boka, sjølv om dei fleste vaksne Harry Potter-fans truleg vil like denne boka òg. 

bok: arven av Katherine Webb

Gyldendal forlag 2011
496 sider
The Legacy

En mørk og kald vinterdag like etter bestemorens død, vender Erica Calcott og hennes søster Beth tilbake til Storton Manor, et stort og imponerende gods hvor de tilbrakte idylliske somre som barn. Da Erica begynner å rydde i bestemorens eiendeler, blir hun overstrømmet av minner om barndommen og om sin fetter, Henry. Henry forsvant sporløst fra godset mange år tidligere, og uvissheten om hva som skjedde den skjebnesvangre dagen, har splittet familien og ført til uvennskap og dype konflikter. Ikke minst er Beth fremdeles dypt preget av forsvinningen.
Erica bestemmer seg for å finne ut hva som skjedde med Henry, slik at fortiden en gang for alle kan bli stedt til hvile og Beth kan finne ro. Og gradvis, etter hvert som Erica klarer å rekonstruere det som har skjedd, trer en ukjent familiehistorie frem. En historie som strekker seg tilbake til århundreskiftets Amerika, til møtet med en vakker ung pike fra overklassen, hennes dramatiske kjærlighetshistorie og voldsomme offer. Og etter hvert som fortiden flettes inn i nåtiden, innser Erica og Beth at de må akseptere familiens mørke hemmeligheter og voldsomme svik − og ikke minst arven de bærer − skal de komme videre med sine egne liv.
Katherine Webbs debutroman er en uforglemmelig, handlingsmettet og dramatisk historie som vil bite seg fast lenge etter at siste side er lest.

Eg var veldig spent før eg byrja på boka, for eg har lese så utrulig mange gode historiske romanar, men har tidligare høyrt litt negative ting om denne boka. På sett og vis kan eg forstå dei som klaga òg, for ho var ganske treig i byrjinga trass i at handlinga byrja med ein gong. Det postive var jo at ho tok seg opp etter 50 sider i staden for 150.

Boka foregår både i nåtida (på 2000-talet) og i fortida (frå 1902 og framover). Hovudpersonen i nåtida er Erica Calcott som saman med søstera Beth har vendt tilbake til bestemora, Meredith, sitt hus, som har ei lang historie med fleire mørke sider. Familien til Erica og Beth har tilhøyrt overklasse i fleire tiår, heilt sidan Caroline, Ericas oldemor, kom  til England. Ganske langt uti boka bruker Erica nokre ord for å beskrive seg sjølv og søstera, både kort og utfyllande.

"Cacottene tilhører overklassen(...)"
"Tilhørte overklassen. Du kan ikke akkurat si det om Beth og meg - jeg er en fattig skolelærer, herregud, og Beth er en alenemor som må arbeide for å klare seg."

I tillegg til mysteriet i forteljinga, slit Beth med depresjon, og ho kjemper for å behalde ansvaret for sonen Eddie. Å vere tilbake i huset, Storton Manor, gjer henne dårlig, og minner frå då ho og Erica var barn kjem tilbake til dei. Erica prøver å hugse tilbake til den dagen då fettaren Henry blei borte, Beth vil ikkje hugse. I arbeidet med å rydde opp i huset, finn Erica gamle bilete og brev.

Bare ett annet foto fanger min oppmerksomhet. Det er gammelt og slitt i kantene, motivet er synlig under et hav av fuktskader og falmethet. En ung kvinne, kanskje tidlig i tyveårene, i en høyhalset kjole, håret festet strengt bakover; med et barn i kniplingskjole på fanget, toppen et halvt år gammelt. En mørkhåret baby med uklart ansikt, spøkelsesaktig, som om den vred på seg akkurat i det bildet ble tatt. Kvinnen er Caroline. Jeg kjenner henne igjen fra andre bilder i huset, selv om hun er yngre på dette bildet enn de andre. Jeg snur bildet og leser det utviskede stemplet på baksiden: Gilbert Beaufort & Son, New York City, og skrevet for hånd, med blekk som nesten er forsvunnet, 1904.
Men Caroline giftet seg ikke med Henry Calcott, min oldefar. før i 1905, og de mistet en datter før Meredith ble født i 1911. Jeg rynker pannen, holder bildet opp mot lyset og forsøker å se etter andre spor. Carolone stirrer rolig tilbake på meg og holder en beskyttende hånd rundt barnet. Hvor ble det av dette barnet. Hvordan falt det ut av slektstreet vårt?

Det her mysteriet ligg, og det er det dei prøver å nøste opp i. Samstundes som me følgjer Erica og Beth i nåtida, følgjer me òg Caroline i byrjinga av 1900-talet, som nygift med ein kvegbonde og barnlaus. Etter fleire store selskap i New York, høgt oppe i samfunnet, er det vanskelig å tilpasse seg det nye og enkle livet. 

Der boka sviktar litt for meg, er her, med Caroline. Dei røper alt for mykje på dette punktet. Eg liker på ein måte når ein finn ut litt om fortida gjennom at personane i nåtida finn det ut først, og så fører oss tilbake. Her ligg alltid lesaren litt, eller alt for mykje, framfor til at det blir veldig spennande. Det var det som øydela i det du ikke ser òg, om kanskje ikkje fult så mykje.

Det som trekker denne oppe er dei langt frå stereotype personane. Me blir kjent med alle sider av ein person, ikkje bare dei dårlige eller dei gode. Caroline og Beth er to gode eksempel på dette. Caroline høyres ut som ei vakker jente og ein god person det hadde vore morosamt å bli kjent med, i den tida på kvegfarmen. Seinare blir ho beskriven som alt anna enn morosam å vere med, og dette humørsjuke beistet høyres ikkje like tiltalande ut.
Beth har depresjon, ho kan vere mutt og tverr, men samstundes er ho verdas beste mor til Eddie, og ho kan bli skikkelig ivrig, når ho først sett i gang med noko. 

Boka er på nesten 500 sider, men det går overraskande fort å lese henne, både på grunn av passe store bokstavar og eit lett språk. Litt skrivefeil her og der, som eg hadde skikkelig lyst til å rette på ei lita stund, men det kjem seg. Det at boka, frå nåtida, blir fortalt i første person gjer alle tilbakeblikka på barndommen til Erica og Beth veldig einsformig, men samstundes interessant. Me saknar ikkje Beth sin synsvinkel i boka på nokon måte, sjølv om eg skulle ønske at forfattaren hadde vore ås modig at Beth hadde fortalt i staden for Erica. Det hadde blitt langt vanskeligare å skrive, men òg langt meir spennande.

Boka var herlig urealistisk! Veit ikkje om de forstår heilt kva eg meiner, men då får det spørje...

lydbok: det du ikke ser av Katherine Webb - lese av Bodil Vidnes-Kopperud

Har høyrt første lydbok dette året, og det seier at det er veldig sjeldan at eg høyrer på lydbøker. Likevel er eg nå klar for å høyre på fleire. Det du ikke ser blei høyrt ferdig på tysdag, og her er omtalen:

England 1911. Presten Albert Canning og hans naive hustru Hester deler en pasjon for spiritisme og lever et lykkelig liv i en søvnig landsby i Berkshire. Men idyllen blir brutt av to nykommere til landsbyen: Først kommer Cat, den nye tjenestejenta, en fri sjel som blir reddet ut av fengsel av det vennlige ekteparet. Mens hun forsøker å finne en utvei til å rømme, finner hun seg vel til rette i landsbyens hemmelige underverden. 
Robin Durrant ankommer, en ledende ekspert på det okkulte, nysgjerrig på rykter om at overnaturlige vesener holder til i myrene rundt landsbyen. Robins magnetiske sjarm og store karisma gjør at han snart blir en ettertraktet mann – som fascinerer flere.Gjennom en lang, varm sommer blir atmosfæren stadig sterkere ladet av ambisjoner, kjærlighet og sjalusi – en blanding så kraftfull at den til slutt ender i mord.

Plottet i seg sjølv er spennanda og bra laga, og boka byggjer på ei godt planlagd historie der alt er mogleg. Første personen me møter i boka er Hester Canning som me blir kjent med gjennom brevet hennar til søstera Amelia. Det er gjennom dette brevet me for første gong blir kjent med Hester, om hennar ekteskapelige "problem" og om hennar planar. I brevet gir ho uttrykk for at ho har tenkt å ta til seg ein av "Herrens bortkomne sjeler," nemlig Cat som kjem til prestegarden som tjenstejente. Hesters naive haldning i forhold til andre og hennar trang til å vere barmhjartig mot alle, er noko av det første som kjem til uttrykk.
Det andre er kanskje kjærleiken hennar til mannen Albert (Bertie) som ho formelig tilber. Han er lyset i livet hennar, den ho elsker over alt anna. Likevel har dei sine problem, og til og med Hester veit ikkje kva det er som får Albert til å halde avstand frå kvart minste kyss og kvar minste omfamning.

Nøyaktig hundre år seinare, 2011, finn nokre akeologar i Belgia ein ukjent soldat. Han har ikkje noko som kan tilseie kven han er, og det er ingenting som hintar til nasjonalitet eller familie, utanom to brev dei finn på han. Journalisten Leah kjem for å sjå på liket av mannen, på ordre frå eks-kjærasten, og motvillig går ho med på å finne ut kven han er. Jakta startar i England på prestegarden kor Hester og Albert budde. Det skal vise seg at alt går tilbake til sommaren 1911 då Robin Durrant og Cat Morley ankom.

Albert, pastoren og Hesters mann, blir besett av å finne naturånder, og med god hjelp frå filosofen Robin Durrant, gjer dei to alt for å bevise naturåndenes eksistens.
Cat er ein tidligare fengselsfugl som har sine problem, men er likevel veldig sjølvstendig. Saman lagar Hester, Albert, Cat og Robin ei amper stemning på prestegarden, noko som til slutt ender i mord.

Som sagt plottet var bra, og eg likte skrivemåten. Det grunnlegjande var kjempebra, og eg kjeda meg ikkje mykje. Av og til var det litt lite som skjedde, noko som resulterte i at eg ikkje alltid var like oppmersam. Det eg ikkje likte var måten dei røpa hendingar på. Webb greidde å halde på spenninga når det gjaldt historia til personane, og det kom fram mange overraskande løyndommar. Likevel liker eg avslutningar der dei skriv nesten kva som skjer, men ein manglar alltid den EINE tingen som skal til for å vite kva som eigentlig skjedde. Her blei alt fortalt rett fram. Det var litt skuffande og kjedelig. Likevel var det så godt fortalt at eg ikkje blei ekstremt skuffa.